Skip to main content

Güneş Sistemi ve Ötesi: Gök Cisimleri

Uzay, tüm evrenin Dünya dışında kalan kısmı, evren ise herşeyi kapsar. Dünya, Ay, Güneş, yıldız ve gezegenlerin hepsi uzay ve evreni oluşturur. Uzayda bulunan bu cisimler gök cismi olarak adlandırılır. Gece gördüğümüz yıldızlar ve gezegenler bu gök cisimlerinden bazılarıdır. Evren, henüz sonu bilinmediği için sonsuz olarak kabul edilir. Evrenin oluşumuyla ilgili iki teori vardır. Newtonun teorisine göre evren sonsuzdan beri var ve öyle olacaktır. Diğer teori ve günümüzde daha çok kabul gören Big Bang teorisine göre de evren 15 milyar yıl önce bir patlamayla oluşmuş ve hala genişlemeye devam etmektedir.

Yıldızlar
Küresel şekildeki dev sıcak gaz toplarıdır. Genellikle Hidrojen ve Helyum gazlarından oluşurlar. Yıldızlar nebula yani bulutsulardan meydana gelir. Bulusu uzayda bulunan toz ve gazdan oluşan kümelerdir. Bu kümeler daha sonra kütle çekimin etkisiyle birleşir ve ısınır. Yıldızın tüm özelliklerini belirleyen faktör başlangıçtaki kütlesidir. Çünkü yıldızın rengi, parlaklığı,yaşam süresi vb. buna bağlıdır. Bu birleşme milyonlarca yıl sürer. Yıldızın içerisinde gerçekleşen patlamalar için yakıt yani hidrojen veya helyum gerekir. Bu elementler bittiğinde yıldızın diğer az elementler dışında yakacak yakıt kalmaz. Yakıtlar tamamen bittiğinde ise yıldız eğer küçük kütleli ise beyaz cüceye dönüşür. Eğer büyük kütleli yani en az Güneşimizin 10 katı kütleye sahip yıldızlar kendi içine çöküm süpernova patlaması gerçekleşir. Bunun sonucunda yıldız ya bir nötron yani pulsara veya karadeliğe dönüşür. Ayrıca süpernova sayesinde gezegenler de oluşur.

https://www.fizik.net.tr/site/wp-content/uploads/2015/04/041415_1822_YldzlarnYa5.png?x29959


Ek bilgi: En sıcak yıldızlar beyaz veya mavi, orta sıcaklıktaki yıldızlar sarı, soğuk yıldızlar ise kırmızı renklidir.

Bulutsu(Nebula)
Uzayda geniş yer kaplayan dev toz ve gaz kümeleridir. Bulutsular, yıldızların oluşum kaynağıdır. Bu sebeple oluşan yıldızlar hakkında bilgi verir. Aynı zamanda yansıma, karanlık, salma, gezegenimsi gibi türleri vardır. Yansıma bulutsular diğer yıldızlardan aldığı ışığı geri yansıtır. Karanlık bulutsular ise yoğun olduğu için ışığı az geçirir ve bu sebeple karanlık gözükür. Salma bulutsular ise yapılarındaki hidrojen sayesinde oluşan salma çizgisi sayesinde bu ismi almıştır. Gezegenimsi bulutsular, merkezlerinde beyaz cüce bıraktıkları için bu ismi almıştır. En parlak bulutsu ise Orion bulutsusudur.


Karadelik
Yıldızların ölmesi sonucu, ışığın dahi kaçamadığı çok güçlü çekim kuvvetine sahip gök cisimleridir. İlk karadelik Büyük Patlamadan sonra oluşmuştur. Karadelikler bir gökcismini yuttuklarında etrafa elektromanyetik dalgalar saçar. Bu sayde karadelikleri tespit ederiz.

Takım Yıldızı
Birbirlerine göre konumları hiç değişmeyen yıldız kümeleridir. Birçok yıldızın bir araya gelmesiyle oluşur. Küçükayı ve Büyükayı takım yıldızlarına örnektir. Küçükayı takım yıldızından biri olan Kutup Yıldızı her zaman kuzey gösterdiği için yön bulmada kullanılır.
Örnekler: Büyükayı, Küçükayı, Ejderha, Çoban, Kuzey tacı, Orion (Avcı)

Galaksiler
İçinde yıldız, gezegen, karadelik, pulsar ve bulutsu gibi birçok gök cismini barındıran, genellikle merkezlerinde süper kütleli bir karadelik bulunan dev sistemlerdir. Biz de Samanyolu galaksisinde yaşıyoruz. Bize en yakın diğer galaksi ise Andromeda galaksisidir. Ayrıca galaksilerin sarmal, eliptik, düzensiz ve çubuklu sarmal gibi türleri vardır. Samanyolu ve Andromeda ise sarmal galaksi grubundadır.


Kuyruklu Yıldız
Kuyruklu yıldızlar adlarının yıldız olmasına rağmen aslında birer yıldız değildirler. Çünkü aslında kuyruklu yıldızlar ısı ve ışık yaymazlar, sadece Güneşten aldıkları ışığı yansıtırlar. Yapısında buz, gaz ve toz bulunur. Hata bu yüzden kirli kartopu olarak da bilinir. Kuyruklu yıldızlar, Güneşe yaklaştıkça yavaş yavaş ısınır ve yüzeyinde bulunan buzlar buharlaşır. Böylece gaz ve tozlardan meydana gelen, isimlerini bu sebeple alan arkalarında uzun bir kuruk olur. Bu kuyruklar Güneşe daha daha yaklaştıkça uzamaya başlar, Güneşten uzaklaştıkça ise kısalmaya başlar.
Örnekler: Büyükayı, Küçükayı, Ejderha, Çoban, Kuzey tacı, Orion (Avcı)