İnsanlar "gözlerime inanamıyorum" kelimesini çokça kullanırlar ancak "kulaklarıma inanamıyorum" kelimesini çokça kullanmayız. Yani işitme duyumuz kusursuz mudur? Tabi ki hayır! İşitsel yanılsama; dinleyicinin, almaçlardan gelmeyen veya imkansız sesler duyması durumudur Bu yanılsama, almaçlardan gelen veriler dışında gerçekte olmayan seslerin beyin tarafından uydurulmasıdır. Aslında beynimiz bu sesi tam olarak uydurmuyor. Bu olmayan sesi duymamızın sebebi aslında bir ilizyon! Bu ilizyon, göz ilizyonunun işitsel hali sayılır. Bu da işitme duyumuzun kusursuz olmadığını gösterir.
İşitsel yanılsamalarda, insan beyni ya “orada” olmayan ya da algılandığından çok farklı bir biçimde var olan bir şeyi duyabildiğini düşünür. Normalde, çevremizdeki dünyayı doğru duyu algılarına çevirebilmeye güveniriz. Ancak belirli durumlarda, uyaranlarla duyular arasındaki ilişki bozulur ve bazı ilginç sonuçlara yol açar. Neden "hayalet" sesleri duyabiliriz?
Algıladığımız sesler her zaman sunulanlara karşılık gelmez. Böyle bir uyumsuzluk meydana geldiğinde, işitsel bir yanılsama yaşıyoruz. Bu yanılsamalar, işitsel sistemin ses bilgisini kulağımıza ulaşırken aslına sadık bir şekilde iletmediğini, ancak bu bilgiyi çeşitli şekillerde değiştirdiğini ve yeniden düzenlediğini göstermektedir. Yani beyin ses parçalarını sürekli bir bütün halinde işlerken, bunlar zihinlerimizin ve kulaklarımızın etkileşim biçiminde anlık kopukluklar olabilir.
İşitme mekanizmamız, çevredeki yankıların neden olduğu sorunları en aza indirgemek için ustaca bir mekanizma geliştirmiştir. Her biri uzayda farklı bir yerden gelen bir dizi örtüşen sesi doğru şekilde algılamak yerine, orijinal kaynağından geliyormuş gibi görünen tek bir ses yanılsamasını elde ederiz. Bu bilgi ilk olarak 19. yüzyıl fizikçisi Joseph Henry tarafından keşfedildi. Bu etkiyi laboratuvarda ispatlamak amacıyla iki dinleyici, biri solunda, diğeri sağında olmak üzere iki hoparlörün önüne oturtulur. Her iki hoparlörden de tek bir konuşma akışı sunulur; ancak, sağ hoparlördeki sinyal soldaki ile görece geciktirilir. Sesler yaklaşık 30 ms'den daha az dengelendiğinde, dinleyici sesi yalnızca sol hoparlörden geliyormuş gibi algılar. Sağ hoparlör iki sesin yüksekliğine ve canlılığına katkıda bulunur, ancak tamamen sessiz görünür. Dengeleme kritik zaman sınırını aştığında, iki farklı ses akışı ayrı hoparlörlerden geliyormuş gibi doğru şekilde duyulur.
Kaynakça:
- https://en.wikipedia.org/wiki/Auditory_illusion
- https://deutsch.ucsd.edu/pdf/Enc_Perception_Vol1_2009_160-164.pdf
- https://www.hear.com/useful-knowledge/auditory-illusions/